Πριν από σχεδόν 35 χρόνια οι αμερικανικές ρυθμιστικές αρχές φαρμάκων ενέκριναν το Prozac, το πρώτο από μια σειρά υπερπαραγωγικών αντικαταθλιπτικών γνωστών ως εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (ssris).
Το Prozac και τα συναφή του χαρακτηρίζονται από ασθενείς και γιατρούς ως θαυματουργά φάρμακα. Τα αποτελέσματά τους φαίνονται γρήγορα και μοιάζουν να μην έχουν κανένα μειονέκτημα.
Αρκετοί άνθρωποι μάλιστα, λαμβάνουν τα εν λόγω φάρμακα ε’ φόρου ζωής. Σήμερα, στις δυτικές χώρες, υπολογίζεται ότι περίπου ένας στους επτά και ένας στους δέκα λαμβάνει αντικαταθλιπτικά, σύμφωνα με δημοσίευμα του Economist.
Ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός μελετών δείχνει ότι είναι λιγότερο αποτελεσματικές από όσο νομίζαμε. Οι εταιρείες φαρμάκων συχνά δημοσιεύουν τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών επιλεκτικά, αποκρύπτοντας εκείνα στα οποία τα φάρμακα αποδεικνύεται ότι δεν λειτουργούν καλά, αναφέρει το δημοσίευμα.
Όταν τα αποτελέσματα όλων των δοκιμών που υποβλήθηκαν στη ρυθμιστική αρχή φαρμάκων της Αμερικής μεταξύ 1979 και 2016 εξετάστηκαν εξονυχιστικά από ανεξάρτητους επιστήμονες, αποδείχθηκε ότι τα αντικαταθλιπτικά είχαν σημαντικό όφελος πέρα από το φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου μόνο στο 15% των ασθενών.
Οι κλινικές κατευθυντήριες γραμμές έχουν αναθεωρηθεί ανάλογα τα τελευταία χρόνια. Τα φάρμακα αυτά δεν αποτελούν πλέον τη συνιστώμενη πρώτη γραμμή θεραπείας για λιγότερο σοβαρές περιπτώσεις κατάθλιψης.
Για αυτές, προτιμάται η καθοδήγηση για αυτοβοήθεια, η συμπεριφορική θεραπεία και οι συστάσεις για πρακτικές όπως η άσκηση και ο ύπνος. Για την επαγγελματική εξουθένωση για παράδειγμα, μπορεί να αρκεί ένα σημείωμα ασθενείας για αναρρωτική άδεια.
Τα εν λόγω προϊόντα, πρέπει λοιπόν να προορίζονται μόνο για πιο σοβαρή κατάθλιψη, όπου μπορούν πραγματικά να σώσουν μια ζωή.
Οι πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία
Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί άνθρωποι που δεν χρειάζονται πλέον αντικαταθλιπτικά είναι ήδη σε αυτά, ανανεώνοντας συνταγές που γράφτηκαν χρόνια, ακόμα και δεκαετίες πριν. Όμως, με βάση τους ειδικούς, οι παρενέργειες από αυτή την «εξάρτηση» μπορούν να γίνουν απειλητικές για τη ζωή.
Περιλαμβάνουν σεξουαλική δυσλειτουργία (την οποία οι πάσχοντες περιγράφουν ως «γεννητική αναισθησία»), λήθαργο, συναισθηματικό μούδιασμα, αυξημένο κίνδυνο γενετικών ανωμαλιών όταν λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και, σε ηλικιωμένους, εγκεφαλικά επεισόδια, πτώσεις, επιληπτικές κρίσεις, καρδιακά προβλήματα και αιμορραγία μετά από επέμβαση.
Οι γιατροί, σπάνια μιλούν σε ασθενείς για διακοπή των φαρμάκων, υπό τον φόβο ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε επανεμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης. Αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδεχομένως είναι πιο ασφαλές να σταματήσουν τη χρήση τους.
Ακόμη και μεταξύ των μακροχρόνιων χρηστών με αρκετά προηγούμενα επεισόδια κατάθλιψης, μια πρόσφατη δοκιμή στη Βρετανία έδειξε ότι το 44% των ασθενών μπορούσαν να σταματήσουν να παίρνουν χάπια με ασφάλεια. Για ηπιότερες περιπτώσεις, το ποσοστό επιτυχίας είναι ενδεχομένως υψηλότερο.
«Φως» για εναλλακτικές πρακτικές
Ωστόσο, χρειάζονται πολλά πράγματα για να συμβεί μια τέτοια αλλαγή. Οι γιατροί αρχικά χρειάζονται κατευθυντήριες γραμμές για το πώς να αποσυνταγογραφούν τα φάρμακα αυτά.
Επίσης, οι ασφαλιστές και οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης, θα πρέπει να αρχίσουν να χρηματοδοτούν τρόπους παροχής φαρμάκων, που βοηθούν όσους επιθυμούν να σταματήσουν να τα παίρνουν, ή που πρέπει να τα περιορίσουν, προκειμένου να αποφευχθούν σοβαρές επιπτώσεις από τη διακοπή τους.
Αυτά περιλαμβάνουν υγρά σκευάσματα, συσκευασίες που περιέχουν χάπια με προοδευτικά μικρότερες συγκεντρώσεις φαρμάκου και υπηρεσίες φαρμακείων τα οποία παρασκευάζουν δόσεις κατά παραγγελία.
Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, το 70% των ανθρώπων που χρησιμοποιούν τα παραπάνω προϊόντα, κατάφεραν να σταματήσουν με επιτυχία το κάπνισμα .
Όλα αυτά βεβαίως, θα απαιτούσαν μεγαλύτερες χρηματικές δαπάνες, περισσότερο από την αναπλήρωση συνταγών σήμερα. Αλλά με τόσους πολλούς ανθρώπους να κάνουν χρήση αντικαταθλιπτικών, το πιθανό κόστος των παρενεργειών απασχολεί ιδιαίτερα τους επιστήμονες.
