Η φαρμακευτική καινοτομία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες κατακτήσεις της ιατρικής επιστήμης των τελευταίων δεκαετιών. Δεν είναι θεωρία, ούτε μια αφηρημένη έννοια. Είναι η δυνατότητα να προσφέρεις ελπίδα. Είναι η γέφυρα που συνδέει την έρευνα με την καθημερινότητα των ασθενών. Και είναι, ταυτόχρονα, ένας ισχυρός αναπτυξιακός μοχλός που μπορεί να αναβαθμίσει το σύστημα Υγείας, να στηρίξει την οικονομία και να διασφαλίσει κοινωνική συνοχή.
Όμως, παρά την αδιαμφισβήτητη αξία της, η θέση της φαρμακευτικής καινοτομίας στην Ελλάδα παραμένει επισφαλής. Οι εταιρείες που επενδύουν στη χώρα μας αντιμετωπίζουν ένα αποσπασματικό και συχνά ασταθές περιβάλλον, το οποίο αποθαρρύνει τη μακροπρόθεσμη στρατηγική και περιορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης. Αν δεν αλλάξει αυτό, κινδυνεύουμε να μείνουμε πίσω- και, κυρίως, να στερήσουμε από τους πολίτες μας θεραπείες που σε άλλες χώρες της Ευρώπης θεωρούνται ήδη δεδομένες.
Τα τελευταία στοιχεία του PIF Footprint δείχνουν με σαφήνεια τις αδυναμίες του σημερινού πλαισίου: Η επένδυση σε κλινικές μελέτες μειώθηκε από 54,6 εκατομμύρια ευρώ το 2021 σε 47,5 εκατομμύρια το 2023, παρότι ο αριθμός των μελετών αυξήθηκε (585 το 2023 έναντι 544 το 2021). Τα Προγράμματα Υποστήριξης Ασθενών (PSPs) περιορίστηκαν από 251 σε μόλις 80. Οι ασθενείς που υποστηρίχθηκαν μέσω PSPs μειώθηκαν από 45.170 σε 19.166. Από τα 250 εκατομμύρια ευρώ επενδύσεων σε R&D, μόνο 10 εκατομμύρια απορροφήθηκαν μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), όταν στο προηγούμενο πλαίσιο η απορρόφηση έφτανε τα 50 εκατομμύρια ετησίως. Μόλις το 19% των νέων φαρμάκων που εγκρίθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι διαθέσιμα στην Ελλάδα.
Πίσω από αυτούς τους αριθμούς βρίσκονται άνθρωποι: ασθενείς που καθυστερούν να λάβουν θεραπεία, γιατροί που δεν έχουν τα κατάλληλα εργαλεία, οικογένειες που βιώνουν αβεβαιότητα. Και δίπλα σε αυτούς, επιχειρήσεις που θέλουν να επενδύσουν αλλά παλεύουν με υπέρογκες επιστροφές, περιορισμένα κίνητρα και θεσμική ασυνέπεια.
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, το PhΑRMA Innovation Forum έχει καταθέσει την πρόταση για ένα Framework Agreement– ένα πλαίσιο συμφωνίας μεταξύ Πολιτείας και φαρμακοβιομηχανίας. Ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί να προβλέπει το ύψος των επιστροφών (clawback) με βάση τις επενδυτικές δεσμεύσεις, να εξαιρεί ή να διαφοροποιεί τις θεραπείες για παθήσεις χωρίς εναλλακτικές, να αξιολογεί και να αποζημιώνει φάρμακα με βάση την καινοτομία τους και να στηρίζει συνέργειες στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης. Η καινοτομία χρειάζεται έδαφος για να ανθίσει και αυτό προϋποθέτει ένα σταθερό, προβλέψιμο και βιώσιμο περιβάλλον με σαφείς κανόνες, που θα ενισχύσει την αξία της τόσο για το σύστημα Υγείας όσο και για την κοινωνία στο σύνολό της.
Η έλλειψη μιας συνεκτικής στρατηγικής για τις Life Sciences λειτουργεί αποτρεπτικά για τις επενδύσεις και τη διατήρηση της επιστημονικής γνώσης στη χώρα. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει θέσει τη φαρμακευτική καινοτομία στο επίκεντρο του Life Sciences Vision, με στοχευμένα φορολογικά κίνητρα, ερευνητικά hubs και συνέργειες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Η Πορτογαλία, η Γερμανία και η Δανία έχουν εφαρμόσει πλαίσια που ενισχύουν την προβλεψιμότητα και δημιουργούν εμπιστοσύνη. Η Ελλάδα δεν υστερεί σε ανθρώπινο δυναμικό. Διαθέτει λαμπρούς επιστήμονες, εξαιρετικές φαρμακευτικές εταιρείες και σοβαρές ερευνητικές υποδομές. Αυτό που λείπει είναι ένα ολοκληρωμένο εθνικό πλάνο: με ορίζοντα, κίνητρα, στόχους και αξιολόγηση της προόδου.
Η Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας (HTA) δεν μπορεί να είναι απλώς μια πύλη εισόδου. Πρέπει να είναι εργαλείο στρατηγικής- που αναγνωρίζει την αξία των θεραπειών, διαχωρίζει την πραγματική καινοτομία και την εντάσσει με σαφή τρόπο στους μηχανισμούς αποζημίωσης. Ένα νέο HTA οφείλει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, δείκτες πρόληψης και ποιότητας ζωής, και αξιολόγηση του συνολικού κόστους και του κοινωνικού οφέλους. Μόνο έτσι μπορεί να δημιουργηθεί ένα σύστημα Υγείας που δεν είναι απλώς λειτουργικό, αλλά και δίκαιο.
Η φαρμακευτική πολιτική δεν είναι λογιστικό μοντέλο. Είναι υπόθεση στρατηγικής, κοινωνικής πρόνοιας και μακροπρόθεσμης επένδυσης. Η καινοτομία δεν είναι απλώς μια «νέα δραστική ουσία». Είναι η δυνατότητα να αλλάξουμε την υγειονομική πραγματικότητα της χώρας, να προσφέρουμε στους πολίτες μας ισότιμη πρόσβαση σε νέες θεραπείες και να κρατήσουμε τους επιστήμονές μας στην Ελλάδα. Από το 2019 έως το 2023, πάνω από 74.000 ασθενείς συμμετείχαν σε κλινικές μελέτες που υλοποιήθηκαν από εταιρείες-μέλη του PIF, ενώ ο αριθμός των εργαζομένων σε εγκαταστάσεις και hubs αυξήθηκε κατά 16,3% σε ένα μόλις έτος. Παράλληλα, η ανάπτυξη νέων φαρμάκων και ενδείξεων την επόμενη διετία (2024-2025) αναμένεται να προσφέρει ουσιαστικά οφέλη σε χιλιάδες ασθενείς και να ελαφρύνει την πίεση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Η επένδυση στην καινοτομία αποδίδει όχι μόνο επιστημονικά και κοινωνικά, αλλά και οικονομικά: μέσα από τις επιστροφές, τις φορολογικές εισφορές και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η Ελλάδα μπορεί να γίνει ελκυστικός προορισμός για σοβαρές επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη. Αυτό όμως απαιτεί σταθερότητα, στρατηγική και αναγνώριση της καινοτομίας ως βασικό πυλώνα δημόσιας πολιτικής.
Η θεραπευτική καινοτομία μάς έδωσε τη δυνατότητα να αλλάξουμε τη ζωή χιλιάδων ασθενών. Τώρα είναι η στιγμή να διασφαλίσουμε ότι θα συνεχίσει να το κάνει- με διάρκεια, με συνέπεια, με προοπτική. Γιατί η καινοτομία δεν μπορεί να περιμένει. Ούτε οι ασθενείς μας.
