Νέες εξελίξεις σημειώνονται σήμερα στο μέτωπο των συνομιλιών Ρωσίας-Ουκρανίας για το τέλος του πολέμου. Ο επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας, Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, είπε ότι στις συνομιλίες που προηγήθηκαν, συζητούν έναν συμβιβασμό και ότι το Κίεβο πρότεινε να δημιουργηθεί στην Ουκρανία μια «αυστριακή ή σουηδική εκδοχή ενός αποστρατιωτικοποιημένου κράτους, που θα έχει όμως τις δικές του δυνάμεις».
Κάτι τέτοιο ωστόσο διέψευσε η ουκρανική Προεδρία. Όπως σημείωσε, η Ουκρανία απαιτεί «πλήρεις εγγυήσεις ασφαλείας» απέναντι στην Ρωσία, απορρίπτοντας την ιδέα της εφαρμογής ενός «αυστριακού ή σουηδικού» μοντέλου «ουδετερότητας».
Ποιο είναι το «μοντέλο της Αυστρίας»
Στις 13 Απριλίου 1945 τα Σοβιετικά στρατεύματα κατέλαβαν τη Βιέννη. Ο σοσιαλιστής Καρλ Ρέννερ σχημάτισε μια κυβέρνηση συνασπισμού (αποτελούμενη από σοσιαλιστές, χριστιανοδημοκράτες και κομμουνιστές) με σοβιετική υποστήριξη. Σύμφωνα με την Τριμερή Διακήρυξη της Μόσχας (1943) η Αυστρία κήρυξε την ανεξαρτησία της (27 Απριλίου 1945), κηρύσσοντας την προσάρτηση της χώρας από την Ναζιστική Γερμανία ως άκυρη.
Ο καγκελάριος Φιγκλ θήτευσε μέχρι το 1953 όταν τον διαδέχθηκε ο συντηρητικός Γιούλιους Ράαμπ, επίσης του Λαϊκού Κόμματος. Μετά τον θάνατο του Καρλ Ρέννερ στις 31 Δεκεμβρίου 1950, τον διαδέχθηκε ο Τέοντορ Κέρνερ, ο σοσιαλιστής δήμαρχος της Βιέννης. Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης των υπουργών εξωτερικών των μεγάλων δυνάμεων τον Ιανουάριο του 1954 αποφασίστηκε ο τερματισμός της κατοχής της Αυστρίας. Ο καγκελάριος Γιούλιους Ράαμπ επισκέφθηκε τη Μόσχα τον Απρίλιο του 1955 για να συζητήσει τους όρους της συνθήκης ειρήνης. Στις 15 Μαΐου 1955 οι δυνάμεις κατοχής και οι Αυστριακοί υπογράφουν στη Βιέννη την «κρατική συνθήκη» ( Staatsvertrag), κατά την οποία η Αυστρία θεωρείται θύμα του ναζισμού και η Άνσλους με τη Γερμανία κηρύχθηκε άκυρη. Αργότερα στην συνθήκη προσχώρησε και η Γιουγκοσλαβία.
Σύμφωνα με την συνθήκη η Αυστρία είναι κυρίαρχο, ανεξάρτητο και δημοκρατικό κράτος, γίνεται ουδέτερη χώρα. Απαγορεύθηκε η υπογραφή στρατιωτικών συμφωνιών, η ένωση με τη Γερμανία και η αποκατάσταση των Αψβούργων. Η συνθήκη εγγυόταν τα δικαιώματα των σλαβικών μειονοτήτων. Η συνθήκη τέθηκε σε ισχύ στις 27 Ιουλίου και στις 25 Οκτωβρίου αποχώρησαν τα τελευταία στρατεύματα των δυνάμεων κατοχής. Στις 5 Νοεμβρίου 1955 το Κοινοβούλιο ενέκρινε με νόμο την ουδετερότητα της χώρας.
Ποιο είναι το «σουηδικό μοντέλο»
Η ουδετερότητα της Σουηδίας απέναντι σε πολεμικές συρράξεις θεσπίστηκε επίσημα από τον βασιλιά Γουσταύο XIV το 1834.
Η Σουηδία διατήρησε την πολιτική της ουδετερότητας κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν ο πόλεμος ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου 1939, η τύχη της Σουηδίας ήταν ασαφής. Λόγω ενός συνδυασμού της γεωπολιτικής της θέσης στην Σκανδιναβική Χερσόνησο, της επιτυχημένης ρεαλπολιτίκ (ρεαλιστικής πολιτικής) με αρκετές μανούβρες κατά την διάρκεια μιας απρόβλεπτης πορείας των γεγονότων, καθώς και της αφοσίωσης του στρατού, η Σουηδία κατάφερε να παραμείνει ουδέτερη καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου.
Εξαίρεση αποτέλεσε το 1941, όταν επιτράπηκε στις γερμανικές δυνάμεις να διέλθουν από το σουηδικό έδαφος στο φινλανδικό μέτωπο, ενώ η Σουηδία ταυτόχρονα δέχτηκε τη μεταφορά χιλιάδων Εβραίων και πολιτικών αντιφρονούντων από την Νορβηγία και την Δανία.
Είκοσι Ευρωπαϊκά έθνη ήταν ουδέτερα κατά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1939. Ωστόσο οχτώ ευρωπαϊκά κράτη (συμπεριλαμβανομένης της Σουηδίας) κατάφεραν να παραμείνουν ουδέτερα καθ'όλη τη διάρκεια του πολέμου. Αυτά τα κράτη ήταν η Ιρλανδία, η Πορτογαλία (αν και είχε προσφερθεί να στηρίξει τους Βρετανούς λόγω της εξακονταετούς συμμαχίας των δύο χωρών), η Ισπανία (ένα τάγμα εθελοντών, η Κυανή Μεραρχία, πολέμησε στο πλευρό των Γερμανών στη Ρωσία), η Ανδόρα, το Λίχτενσταϊν, το Βατικανό, ο Άγιος Μαρίνος και η Ελβετία. Η σουηδική κυβέρνηση έκανε μερικές παραχωρήσεις. Ορισμένες φορές έσπαζε την εθνική ουδετερότητα αρχικά υπέρ της Γερμανίας και έπειτα υπέρ των Συμμάχων.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Σουηδία αρχικά κινήθηκε ενεργά προς την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων μέσω μυστικού προγράμματος, φτάνοντας ένα βήμα πριν το στάδιο των υπόγειων πυρηνικών δοκιμών στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Τελικά ωστόσο η επιλογή αυτή εγκαταλείφθηκε το 1966, η χώρα υπέγραψε την Συμφωνία Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων το 196 και το 1972 έκλεισε οριστικά το μυστικό πρόγραμμα.
Τι ζητά η ουκρανική πλευρά
«Η Ουκρανία βρίσκεται αυτήν την στιγμή σε κατάσταση απευθείας πολέμου με την Ρωσία. Κατά συνέπεια, το μοντέλο δεν μπορεί παρά να είναι “ουκρανικό”», δήλωσε ο Μιχάιλο Ποντόλιακ, ένας εκ των ουκρανών διαπραγματευτών, σε σχόλια που δόθηκαν στην δημοσιότητα από την ουκρανική προεδρία.
Διευκρίνισε δε ότι απαιτούνται «πλήρεις εγγυήσεις ασφαλείας» απέναντι στην Ρωσία, στο πλαίσιο των οποίων οι συμβαλλόμενοι θα δεσμεύονται να επέμβουν στο πλευρό της Ουκρανίας σε περίπτωση επίθεσης.
«Αυτό σημαίνει ότι οι υπογράφοντες τις εγγυήσεις δεν μένουν στο περιθώριο σε περίπτωση επίθεσης κατά της Ουκρανίας, όπως συμβαίνει σήμερα, αλλά θα λάβουν ενεργό μέρος στην σύρραξη στο πλευρό της Ουκρανίας και θα της παράσχουν αμέσως τα αναγκαία όπλα», εξήγησε ο Μιχάιλο Ποντόλιακ και πρόσθεσε ότι το Κίεβο ζητεί επίσης ζώνη αεροπορικού αποκλεισμού επάνω από την Ουκρανία σε περίπτωση επίθεσης κατά του εδάφους της.
Λίγο νωρίτερα, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ και ο ρώσος διαπραγματευτής Βλαντίμιρ Μεντίνσκι αναφέρθηκαν στην Αυστρία και την Σουηδία ως μοντέλα ουδετερότητας που θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν στην περίπτωση της Ουκρανίας στο πλαίσιο συμβιβαστικής λύσης.
Ο τελευταίος γύρος διαπραγματεύσεων ανάμεσα στην Ουκρανία και την Ρωσία βρίσκεται σε εξέλιξη από την Δευτέρα και νέα συνάντηση μέσω τηλεδιάσκεψης είναι προγραμματισμένη για σήμερα.
Η, επισήμως αδέσμευτη, Σουηδία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά εταίρος της στρατιωτικής συμμαχίας από το μέσο της δεκαετίας του 1990. Κατά τα τελευταία χρόνια σταδιακά προσεγγίζει το ΝΑΤΟ.
Η Σουηδία εγκατέλειψε την ουδετερότητά της στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οπότε και εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση (1995).
Η Αυστρία από την πλευρά της είναι ουδέτερη και δεν μπορεί να στείλει στρατιώτες σε εμπόλεμη ζώνη πέραν των αποστολών του ΟΗΕ.
Χθες, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έκανε ένα βήμα προς την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης δηλώνοντας ότι θα πρέπει να γίνει η παραδοχή ότι η χώρα του δεν θα ενταχθεί ποτέ στην Ατλαντική Συμμαχία.
Ο τελευταίος γύρος διαπραγματεύσεων ανάμεσα στην Ουκρανία και την Ρωσία βρίσκεται σε εξέλιξη από την Δευτέρα και νέα συνάντηση μέσω τηλεδιάσκεψης είναι προγραμματισμένη για σήμερα.