Στις 26 Δεκεμβρίου 1991, έπαψε να υφίσταται η μεγαλύτερη γεωγραφικά χώρα στον κόσμο, η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών! Η χώρα που σήκωσε το μεγαλύτερο βάρος στο Δεύτερο Παγκόσμιο. Η χώρα που τσάκισε το ναζιστικό θηρίο μέσα στη φωλιά του, στο Βερολίνο. Η χώρα που με το κύρος της επέφερε συντριπτικό πλήγμα στην αποικιοκρατία, συμβάλλοντας στην εθνική ανεξαρτησία δεκάδων χωρών. Η χώρα που έστειλε τον πρώτο άνθρωπο στο διάστημα… Η ΕΣΣΔ, τριάντα χρόνια πριν έπαψε να υπάρχει…
Στις 24 Δεκεμβρίου 1991 το Ανώτατο Σοβιέτ της Ρωσικής Ομοσπονδίας εξέδωσε διάταγμα σύμφωνα με το οποίο οι ηγεσίες 12 σοβιετικών Δημοκρατιών αποφάσισαν τη δημιουργία της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), και από τις 26/12 η ΕΣΣΔ παύει να υπάρχει… Στις 25/12, ανήμερα των Χριστουγέννων, στις έξι το απόγευμα ο πρόεδρος της ΕΣΣΔ, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, σε τηλεοπτικό του διάγγελμα δήλωσε ότι παραιτείται διαφωνώντας με τη διάλυση της χώρας των Σοβιέτ!
Μέχρι σήμερα παραμένει το ερώτημα, γιατί αυτός ο έχων το πρόσταγμα του στρατού, ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, δεν αντέδρασε στη διάλυση της χώρας, όπως είχε τη συνταγματική υποχρέωση; Προφανώς, η πορεία διάλυσης, για την οποία ο Γκορμπατσόφ ανοικτά πλέον σήμερα κατηγορείται μέσα στη χώρα του ότι φέρει πλήρη ευθύνη, είχε δρομολογηθεί όχι μόνο από «εξωτερικούς» εχθρούς, όπως βολεύει πολλούς να ισχυρίζονται, αλλά και από μεγάλο μέρος της εσωτερικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ μέσω της οποίας δρούσαν οι μυστικές υπηρεσίες ξένων χωρών!
Εικόνες καταστροφής και απόγνωσης!
Εσείς και εγώ είμαστε δύο Έλληνες που ζούμε ιστορικά γεγονότα, ήμασταν στη Μόσχα όταν στο Κρεμλίνο έγινε η υποστολή της κόκκινης σημαίας και η έπαρση της σημαίας του Αγίου Ανδρέα, προστάτη του ναυτικού, μου είχε πει λίγες μέρες αργότερα ο τότε πρέσβης της χώρας μας στη Μόσχα…
Βέβαια ήταν θέμα τι πρόσημο έβαζε κανείς μπροστά από την έννοια «ιστορικά» γεγονότα.
Θυμάμαι τα ρεπορτάζ που έτρεχα και έκανα τότε στους δρόμους της Μόσχας. Τα μαγαζιά που τις τελευταίες μέρες του χρόνου, εξακολουθούσαν να είναι άδεια. Τους ανθρώπους που έτρεχαν σα χαμένοι να βρουν κάτι να αγοράσουν όσο-όσο…
Από το διάγγελμα του Γκορμπατσόφ δεν πολυσυνειδητοποίησαν τι είχε συμβεί.
Πολλοί πίστεψαν στα λόγια του Γέλτσιν για μια γρήγορη, δημοκρατική ανάκαμψη της νέας Ρωσίας. Και να, αμέσως μετά την Πρωτοχρονιά, με την κήρυξη των μεταρρυθμίσεων με τη «θεραπεία σοκ», στα άδεια ράφια των μαγαζιών άρχισαν να εμφανίζονται τρόφιμα. Αυγά, γαλακτικά, σαλάμια κ.α. Μόνο που οι τιμές που ο κόσμος γνώριζε επί δεκαετίες, εξαφανίστηκαν. Την πρώτη βδομάδα τριπλασιάστηκαν, στο δεκαπενθήμερο δεκαπλασιάστηκαν, τέλος Ιανουαρίου 1992… εικοσαπλασιάστηκαν! Το χαρτονόμισμα των 50 ρουβλιών με την απεικόνιση του Λένιν ακόμα, με το οποίο αγόραζαν προϊόντα (όταν εύρισκαν), για δέκα μέρες, τώρα έφτανε για μισό κιλό βούτυρο και μια φρατζόλα ψωμί!
Πού ήταν κρυμμένα τα τρόφιμα, αναρωτιόταν οι άνθρωποι. Ακριβώς, κρυμμένα. Όλο το Δεκέμβριο 1991 εκατοντάδες βαγόνια είχαν απομονωθεί τριγύρω από τη Μόσχα και δεν ξεφόρτωναν. Από τις 2 Ιανουαρίου 1992, όταν εξαγγέλθηκε η πολιτική της θεραπείας με σοκ, άρχισε η βαθμιαία τροφοδοσία, όμως με τις «καινούργιες» τιμές! Διευθυντές κεντρικών αγορών, μαγαζιών, πολυκαταστημάτων σε μια ομόθυμη, μαφιόζικη συγχορδία έκαναν αφαίμαξη στις αποταμιεύσεις του κόσμου. Εικόνες αθλιότητας και εγκατάλειψης παντού.
- Η πόλη στην οποία γεννήθηκα και έζησα στα παιδικά μου χρόνια την καταστροφή της από τα γερμανικά στρατεύματα το χειμώνα του 1941, σήμερα παρουσιάζει την ίδια εικόνα καταστροφής, μου έλεγε με απόγνωση γνωστός μου Μοσχοβίτης. Μόνο που τότε νικήσαμε και τσακίσαμε το ναζιστικό θηρίο μέσα στη φωλιά του, στο Βερολίνο. Τώρα ποιοι μας νίκησαν;
Γιατί αυτή η καταστροφή, αναρωτιόταν!
Δε φεύγει από τη μνήμη μου η αφήγηση Έλληνα επιχειρηματία για την κοπέλα που έκανε πιάτσα στην είσοδο κεντρικού ξενοδοχείου εκείνες τις μέρες της διάλυσης και των ελλείψεων.
- Με εντυπωσίασε το στήθος της. Πλησίασα και πάνω στην κουβέντα τη ρώτησα γιατί είναι βρεγμένη μπροστά. Έβαλε τα κλάματα. Είχε γεννήσει πριν λίγες μέρες, θήλαζε, δεν υπήρχαν χρήματα να ταΐσει το μωρό και βγήκε… πιάτσα! Τρέλα…
Σε άλλο ξενοδοχείο, ζητιάνος παρακαλεί για λίγα καπίκια… Ένας νεόπλουτος που βγήκε από πανάκριβο αυτοκίνητο του δίνει… 100δολαρο! Ο ζητιάνος χαμένος κάτι ψελλίζει… Και ο άλλος του λέει: πάρτο, άντε να φας και έλα μετά τρεις μέρες, έχω πολλά τέτοια, άλλωστε κλεμμένα είναι…
Χμ, η νέα τάξη πραγμάτων στο «μεγαλείο» της!
Για το τι «συνειδητή» και «αναπόφευκτη» επιλογή ήταν η διάλυση της ΕΣΣΔ το διαπίστωσα σε ταξίδι μου στο Κίεβο λίγες μέρες αργότερα.
- Εκεί στο μαγαζί βλέπω ουρές ανθρώπων, λέω στον ταξιτζή που με πήγαινε πρωί στο αεροδρόμιο.
- Α, μάλλον ήρθε κάποιο φορτηγό με τρόφιμα, λέει. Γιατί στη Μόσχα που μένεις δεν έχει ουρές, ρωτάει.
- Έχει, αλλά εσείς τώρα είσαστε άλλο κράτος…
- Καλά, αυτά τα λένε οι πολιτικοί. Τι, πολιτικός είσαστε;
- Όχι, δημοσιογράφος…
- Α, πολιτικοί και δημοσιογράφοι, εσείς τα… σκατέψατε! Εμείς, οι απλοί άνθρωποι πάντα ήμασταν μια χώρα, άρα τα ίδια συμβαίνουν και στη Μόσχα και στο Κίεβο και στο Μινσκ και στο Λένινγκραντ, μονολογεί
Εγγυήσεις της Δύσης και ο απόηχος τους σήμερα!
Έτσι συνέβη και σήμερα, 30 χρόνια μετά από εκείνη τη «γεωπολιτική καταστροφή», όπως αποκάλεσε τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης ο Βλαδίμηρο Πούτιν, στο προσκήνιο επανέρχεται το θέμα των εγγυήσεων ασφαλείας. Οι βασικοί δυτικοί ηγέτες πριν τριάντα χρόνια, ο αμερικανός πρόεδρος Μπους και ο Γερμανός καγκελάριος Κολ, ευχαρίστησαν τον… Γκορμπατσόφ που συμφώνησε στην επανένωση των δυο γερμανικών κρατών. Του έδωσαν την υπόσχεση ότι η ενωμένη Γερμανία είναι εξ´ ολοκλήρου μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά δεν θα γίνει καμία άλλη επέκταση προς Ανατολάς!
Μας ξεγέλασαν και χυδαία μας εξαπάτησαν, δήλωσε πρόσφατα ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Και μας ζητάνε από πάνω και εγγυήσεις ασφαλείας τους. Η Δύση είναι εκείνη που πρέπει να δώσει άμεσα και γραπτώς εγγυήσεις ασφαλείας στη Ρωσία και όχι το αντίθετο, ξεκαθάρισε!
Τριάντα χρόνια μετά, η νέα Ρωσία πέρασε μέσα από συμπληγάδες αλλά βρήκε το σθένος να ανανήψει. Πάνω στην ολοκλήρωση της τριακονταετίας από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η Μόσχα έχει το κύρος να θέσει ανοικτά «κόκκινες» γραμμές των εθνικών της συμφερόντων. Η Ουάσιγκτον, παρά τις ταλαντεύσεις, αποδέχτηκε τη συζήτηση για θέματα ασφαλείας μεταξύ των δυο πυρηνικών υπερδυνάμεων. Ανήμερα των Χριστουγέννων, το ρωσικό ΥΠΕΞ διευκρίνισε πως η μη επέκταση του ΝΑΤΟ αποτελεί το βασικό στοιχείο στη διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ, που ξεκινά αμέσως μετά το νέο χρόνο!
(Ο Δημήτρης Λιάτσος είναι δημοσιογράφος, Ανταποκριτής στη Μόσχα ελληνικών μέσων ενημέρωσης)