Μια από τις συχνότερες μορφές εκζέματος, η οποία μπορεί να προσβάλει περίπου το 20% του πληθυσμού είναι η ατοπική δερματίτιδα. Παρουσιάζεται σε παιδιά, όπου σε αυτή την περίπτωση τα συμπτώματα μπορεί να εμφανίζονται από το πρώτο έτος της ζωής τους αλλά και σε ενήλικες. Φαίνεται ότι υπάρχει γενετική προδιάθεση, όπως επίσης επηρεάζεται από περιβαλλοντολογικούς και ανοσολογικούς παράγοντες Πρόκειται για μια ιδιαίτερα δυσάρεστη κατάσταση, με υφέσεις και εξάρσεις.
Στην περίπτωση της ατοπικής δερματίτιδας, επέρχεται μια δυσλειτουργία στη συνοχή της επιδερμίδας που σαν συνέπεια έχει τη διαταραχή της άμυνας και συνεπώς της προστασίας που μας προσφέρει το δέρμα.
Το μεγαλύτερο λοιπόν όργανο του σώματος μας, το δέρμα, είναι το προστατευτικό στρώμα, η ασπίδα μας σε όλες τις προκλήσεις που μπορεί να προκύψουν από το περιβάλλον. Σημαντικότατο ρόλο στη διαδικασία προστασίας παίζει ο λεγόμενος “επιδερμιδικός φραγμός”. O φραγμός αυτός είναι μια λεπτή φλούδα στην επιδερμίδα που αποτελείται από κερατινοκύτταρα στοιχισμένα σαν μικρά τουβλάκια το ένα δίπλα στο άλλο και ανάμεσα τους διατρέχει ένα λιπαρό στρώμα, ανθεκτικό στο νερό. Με τον τρόπο αυτό το δέρμα διατηρεί την υγρασία, τα θρεπτικά συστατικά του και φυσικά δεν αφήνει να διεισδύσουν αλλεργιογόνα, βακτήρια, μύκητες ή άλλες βλαβερές ουσίες στο εσωτερικό του και επομένως στον οργανισμό μας. Στην περίπτωση της Α.Δ. αυτή η ισορροπία διαταράσσεται, ο δερματικός φραγμός χάνει τη συνοχή του, το δέρμα γίνεται πιο σκληρό και ανάγλυφο, με μειωμένη ανθεκτικότητα στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και μάλιστα επειδή ακριβώς έχει χάσει την ελαστικότητα του , εύκολα μπορεί να παρουσιάζει σχισμές από τις οποίες διεισδύουν αλλεργιογόνα και παθογόνοι μικροοργανισμοί με αποτέλεσμα να προκαλείται ερύθημα, φαγούρα, ακόμα και μολύνσεις. Ουσιαστικά προκαλείται ένας προβληματικός φαύλος κύκλος που συμπαρασείρει μια σειρά πολύ ενοχλητικών αντιδράσεων στο δέρμα του ανθρώπου που πάσχει από Α.Δ. Το πρόβλημα λοιπόν αρχίζει με την αλλοίωση του “επιδερμιδικού φραγμού” που σαν συνέπεια έχει τον ερεθισμό και στη συνέχεια τη φλεγμονή του δέρματος. Οπότε δραστηριοποιείται το αμυντικό σύστημα του οργανισμού, στέλνει τους στρατιώτες του, δηλαδή τα λευκά αιμοσφαίρια τα οποία παράγουν ουσίες για την προστασία από επιβλαβή στοιχεία που προέρχονται από το περιβάλλον. Οι ουσίες αυτές κάνουν το δέρμα να κοκκινίζει, να ξηραίνεται, αυτό προκαλεί φαγούρα η οποία συνήθως είναι επίμονη και έντονη που μπορεί να φθάσει μέχρι το γδάρσιμο του δέρματος. Με την έντονη φαγούρα τραυματίζεται η πάσχουσα περιοχή και μπορεί να σχηματιστούν ρωγμές – σχισμές. Αυτό έχει σαν συνέπεια τον πόνο και φυσικά υπάρχει μια μορφή ανοιχτής πληγής από την οποία μπορεί να εισχωρήσουν, όπως ήδη έχουμε αναφέρει, μικρόβια και άλλοι παθογόνοι μικροοργανισμοί. Καταλαβαίνουμε ότι όλη αυτή η ταλαιπωρία προκαλεί άγχος, εκνευρισμό, διαταραχές ακόμα και στον ύπνο του ασθενούς σε περιόδους έξαρσης με αποτέλεσμα να επηρεάζεται σαφώς και η ψυχολογία του ανθρώπου που πάσχει από ατοπική δερματίτιδα.
Όπως ήδη αναφέραμε η Α.Δ. μπορεί να εμφανιστεί από πολύ νεαρή ηλικία, συνήθως το νόσημα εκδηλώνεται μέχρι το πέμπτο έτος . Πρέπει επίσης να γνωρίζουμε ότι σε ένα ικανοποιητικό ποσοστό ασθενών, μεγαλώνοντας τα συμπτώματα ελαττώνονται έως και υποχωρούν. Οι βλάβες μπορούν να εκδηλωθούν σε διάφορα σημεία στο δέρμα. Υπάρχουν όμως περιοχές όπου παρουσιάζονται συχνότερα και μάλιστα ανάλογα την ηλικία υπάρχουν κάποιες διαφορές στην εντόπιση τους. Στα βρέφη, τα μάγουλα, οι εξωτερικές πλευρές των άκρων, το τριχωτό κεφαλής είναι συχνά σημεία εμφάνισης των βλαβών. Στους ενήλικες περισσότερο εντοπίζονται στις εσωτερικές πτυχές των άκρων ( αγκώνες, γόνατα), στον αυχένα, στο κεφάλι, στο πρόσωπο, ακόμα και στους καρπούς και στην εξωτερική επιφάνεια των ποδιών. Η Α.Δ. μπορεί να συνυπάρχει και με άλλες μορφές αλλεργικών καταστάσεων ,όπως αλλεργική ρινίτιδα και άσθμα.
Όσο αφορά την αντιμετώπιση του προβλήματος, πρώτα απ΄ όλα η σωστή χρήση προϊόντων καθαρισμού και η καθημερινή ενυδάτωση με τα κατάλληλα σκευάσματα, ειδικά σε περιόδους έξαρσης, είναι πολύ σημαντική. Αποφεύγουμε τα πολύ συχνά ντους, το καυτό νερό και προτιμάμε τα ανάλαφρα βαμβακερά υφάσματα. Φυσικά ανάλογα την κλινική εικόνα επιλέγουμε την αντίστοιχη αγωγή. Η τοπική ή ενέσιμη χρήση κορτικοειδών ή ακόμα σε μορφή μιγμάτων που θα περιέχουν και ενυδατικούς παράγοντες είναι στα πλαίσια της θεραπείας. Σε περίπτωση φλεγμονής θα πρέπει να συνδυαστεί και η χρήση τοπικών ή συστηματικά χορηγούμενων αντιβιοτικών. Συχνά η λήψη αντιησταμινικών είναι απαραίτητη για τον έλεγχο της φαγούρας. Επίσης σε κάποιες περιπτώσεις σκευάσματα που περιέχουν αναστολείς καλσινευρίνης τα οποία δρουν στο ανοσοποιητικό σύστημα μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Η φωτοθεραπεία έχει δοκιμαστεί σε ορισμένες περιπτώσεις. Τα νεότερα πολλά υποσχόμενα θεραπευτικά σχήματα αφορούν βιολογικούς παράγοντες, οι οποίοι χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή, απευθύνονται κυρίως σε ενήλικες και στοχεύουν σε συγκεκριμένα σημεία του ανοσοποιητικού συστήματος που είναι υπεύθυνα για τις εκδηλώσεις της νόσου καταστέλλοντας τις. Βεβαίως η τακτική παρακολούθηση από τον θεράποντα δερματολόγο θα καθοδηγήσει στη κατάλληλη επιλογή θεραπείας και στις σωστές οδηγίες για την αντιμετώπιση του προβλήματος.