Δεν πέρασαν πάνω από 10 χρόνια από την εποχή που το μελάνωμα αποτελούσε ανίκητο εχθρό με, κατά κανόνα, μοιραία κατάληξη. Ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι εξ’ ημών, θα ήταν αδύνατο να προβλέψουμε τότε το τι θα ακολουθούσε.
Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα στη διάγνωση και θεραπεία του μελανώματος που να μην έχει τροποποιηθεί σημαντικά μέσα στις δυο τελευταίες δεκαετίες. Από όλες τις αλλαγές, οι δυο εκείνες που αλλάζουν δραστικά το τοπίο είναι η εντυπωσιακά βελτιωμένη δυνατότητα πρώιμης διάγνωσης και η ανάπτυξη και εξέλιξη της ανοσοθεραπείας και των λεγόμενων “στοχευτικών θεραπειών”.
Σήμερα το μελάνωμα μπορεί να διαγνωσθεί με σχετική ευκολία σε στάδιο που δεν έχει ακόμη μεταστατικό δυναμικό, άρα δεν απειλεί ουσιαστικά τη γενική υγεία. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με την εφαρμογή της δερματοσκόπησης, μιας αναίμακτης, ταχύτατης και αξιόπιστης διαγνωστικής μεθόδου. Ακόμη πιο υψηλό επίπεδο απεικόνισης προσφέρουν οι συσκευές ψηφιακής κλινικής και δερματοσκοπικής απεικόνισης, ευρύτερα γνωστής ως χαρτογράφηση. Σήμερα, αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στις συσκευές χαρτογράφησης προσφέρουν ένα επιπλέον “φίλτρο ασφαλείας”.
Συνεπώς, υπάρχουν σήμερα τα κατάλληλα εργαλεία αλλά και η επιστημονική γνώση που επιτρέπουν την δραστική μείωση των κινδύνων που συνδέονται με το μελάνωμα. Ωστόσο, εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι τα υψηλής ακρίβειας διαγνωστικά εργαλεία έχουν νόημα μόνο υπό την προϋπόθεση ότι ο ασθενής προσέρχεται σε ένα στάδιο όπου το μελάνωμα είναι πρώιμο. Συνεπώς, ο έλεγχος δεν πρέπει να γίνεται μόνο όταν παρατηρηθεί μια ιδιαίτερα “παράξενη ελιά” αλλά, κυρίως, προληπτικά.
Η δεύτερη επαναστατική αλλαγή είναι η ανάπτυξη φαρμάκων με ουσιαστικό και μακροχρόνιο αποτέλεσμα για την αντιμετώπιση του μεταστατικού μελανώματος, αλλά, πλέον, και πιο πρώιμων σταδίων.
Με τη συνδυασμένη ανοσοθεραπεία, περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα επιβιώνουν όχι μόνο πλέον για λίγους περισσότερους μήνες, αλλά για περισσότερο από 5 χρόνια και συνεχίζουμε. Αρκεί να θυμηθούμε οτι, στο στάδιο αυτό, το προσδόκιμο επιβίωσης πριν την ανάπτυξη των νέων θεραπειών ήταν μερικοί μήνες. Δεν ξέρω αν και με ποια κριτήρια θα μπορέσει κανείς να χρησιμοποιήσει τη λέξη “ίαση” για έναν μεταστατικό καρκίνο, αλλά είναι σαφές πως όσο απομακρυνόμαστε χρονικά από την αρχική διάγνωση τόσο πιο κοντά φτάνουμε στην ουσία της λέξεως αυτής.
Επιπλέον, οι ανοσοθεραπεία και οι στοχευτικές θεραπείες σήμερα χρησιμοποιούνται και ως επικουρικές αγωγές (δηλαδή συμπληρωματικές της χειρουργικής αφαίρεσης) σε πρωιμότερα στάδια. Αυτό σημαίνει οτι, δυνητικά, όλο και περισσότερα μελανώματα με σημαντικό μεταστατικό δυναμικό θα αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά πριν μετασταθούν.
Η ανάπτυξη νέων μορίων που βελτιώνουν ακόμη περισσότερο τα αποτελέσματα είναι και αναμένεται να συνεχίσει να είναι διαρκής. Μία από τις πιο αισιόδοξες αναμενόμενες προσθήκες είναι η εφαρμογή “προσωποποιημένων” θεραπειών, των λεγόμενων “εμβολίων”, που θα αναπτύσσονται στη βάση του ανοσολογικού αποτυπώματος του κάθε ασθενούς ξεχωριστά.
Έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο που επιτρέπει να αισιοδοξούμε πως, παρότι η συχνότητα του μελανώματος αυξάνει ταχύτερα από κάθε άλλο καρκίνο, οι απώλειες συνανθρώπων μας από τον όγκο αυτό θα αρχίσουν να περιορίζονται. Αφενός γιατί όλο και περισσότερα μελανώματα θα αναγνωρίζονται σε αρχικό στάδιο και αφετέρου γιατί οι σύγχρονες θεραπείες θα μετατρέψουν το μελάνωμα από θανατηφόρα σε χρόνια και πιθανόν “ιάσιμη” νόσο.
Αναντίρρητα, η επίτευξη του ευγενούς αυτού στόχου απαιτεί τη συνεισφορά των ιατρών, της πολιτείας, των μέσων ενημέρωσης, των φορέων και τελικά των πολιτών. Μοιάζει πολύ απαιτητικό αλλά όχι αδύνατο.