Από τον θάνατο στη ζωή. Από την ανείπωτη τραγωδία, στην ανέλπιστη χαρά. Νέα ζωή προσέφεραν οι οικογένειες των δύο παιδιών που πνίγηκαν στον ποταμό Άραχθο πριν από λίγες ημέρες. Οι οικογένειες πήραν την αξιέπαινη και ανιδιοτελή απόφαση να δωρίσουν τα όργανα των δύο παιδιών που έχασαν τη ζωή τους. Τα συνολικά 13 μοσχεύματα που αφαιρέθηκαν από τα δύο παιδιά, θα μεταμοσχευθούν σε συνολικά 12 ανθρώπους.
Το πρόσφατο περιστατικό, αναδεικνύει ξανά τη σπουδαιότητα των μεταμοσχεύσεων. Κι ενώ οι αριθμοί δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μια συνεχής αύξηση του αριθμού των δοτών και των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας, η Ελλάδα εξακολουθεί να κινείται πολύ κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
«Χρονιά ρεκόρ»
Όπως ανέφερε στο iEidiseis ο Γιώργος Παπαθεοδωρίδης, πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), «την τελευταία 4ετία, αυξάνεται κάθε χρόνο ο αριθμός των δοτών και των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας». Ο ΕΟΜ είναι αρμόδιος για το που θα προσφερθούν τα όργανα, διαδικασία που σύμφωνα με τον κ. Παπαθεοδωρίδη «δεν γίνεται αυθαίρετα, αλλά από τις λίστες υποψηφίων που έχουν συλλέξει οι μονάδες μεταμόσχευσης».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «το 2024 -ήταν χρονιά ρεκόρ-, είχαμε 11,2 δότες ανά 1 εκατομμύριο πληθυσμού, ενώ το 2023, αυτός ο αριθμός κυμαινόταν στους 8,3 δότες. Την περσινή χρονιά, είχαμε 111 μεταμοσχεύσεις από δότες που έφυγαν από τη ζωή, ενώ το 2025, μέχρι πριν από περίπου μια εβδομάδα, είχαμε λίγο πάνω από 60 δότες. Επομένως, φέτος, αναμένουμε μια ακόμη καλύτερη χρονιά». Σημειώνεται πως πριν από 10 χρόνια, το 2014, ο αριθμός των αξιοποιηθέντων δοτών στην Ελλάδα, ανερχόταν σε μόλις 50.
Οι συντονιστές μεταμοσχεύσεων
Αιτία βελτίωσης των αριθμών είναι σύμφωνα με τον κ. Παπαθεοδωρίδη ότι «γίνεται μια συστηματική προσπάθεια ενημέρωσης και καλύτερης και εντονότερης οργάνωσης του συστήματος».
Το ακόμη πιο σημαντικό σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ότι «στις μονάδες εντατικής θεραπείας των νοσοκομείων, έχουν πλέον τοποθετηθεί τοπικοί συντονιστές μεταμοσχεύσεων, που βοηθάνε τους γιατρούς στις μονάδες να ολοκληρώσουν τις διαδικασίες στις δωρεές».
Συνολικά, «έχουν προσληφθεί 28 άτομα μέσω ενίσχυσης από το υπουργείο Υγείας. Από αυτούς, 20 τοπικοί συντονιστές έχουν τοποθετηθεί σε διάφορες μονάδες της χώρας και επιπλέον 8 στην κεντρική υπηρεσία».
«Είμαστε ακόμη στα μισά του δρόμου»
Και μπορεί τα τελευταία χρόνια η κατάσταση να βελτιώνεται, εντούτοις, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος μεταμοσχεύσεων κυμαίνεται σε περίπου 20 δότες ανά 1 εκατομμύριο πληθυσμού. Σύμφωνα με τον κ. Παπαθεοδωρίδη, «είμαστε ακόμη στα μισά του δρόμου και γι’ αυτό κανείς δεν πανηγυρίζει. Στόχος είναι να γίνει ρουτίνα ότι κάθε χρόνο αυξάνονται τα νούμερα».
Σε ότι αφορά τον μέσο χρόνο αναμονής για λήψη οργάνου, ο ίδιος ανέφερε πως «εξαρτάται αναλόγως τη μεταμόσχευση. Ειδικά για ήπαρ, καρδιά και πνεύμονες, όπου έχουν αυξηθεί οι δότες, η αναμονή είναι μικρή, μερικούς μήνες. Σε ότι αφορά τη μεταμόσχευση νεφρού, επειδή είναι πάρα πολλοί οι υποψήφιοι, ο χρόνος αναμονής εξακολουθεί να είναι πάνω από 8 χρόνια».
Σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε το Διεθνές Μητρώο Διαφάνειας και Μεταμόσχευσης Οργάνων (IRODaT), από συνολικά 80 χώρες, η Ελλάδα βρίσκεται στην 41η θέση σε ότι αφορά το παγκόσμιο ποσοστό πραγματικών δωρητών οργάνων για το 2023. Σε ότι αφορά τη σύγκριση με ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα βρίσκεται σε καλύτερη θέση μόνο από Ρουμανία, Ουκρανία, Τουρκία, Βουλγαρία, Μάλτα, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Καζακστάν και Μολδαβία.
«Δεν οργανώνουμε πολύ καλά τα περίπλοκα συστήματα»
Σχετικά με το που οφείλονται τα χαμηλά ποσοστά της χώρας, ο κ. Παπαθεοδωρίδης απάντησε πως «το σύστημα μεταμοσχεύσεων είναι πολύ περίπλοκο, χρειάζεται μεγάλη υποστήριξη. Στην Ελλάδα όμως, τα περίπλοκα συστήματα, δεν τα οργανώνουμε πολύ καλά έως τώρα».
Αναφορικά με το αν συγγενείς έχουν αρνηθεί τη δωρεά οργάνων ανθρώπου που ήταν εθελοντής δωρητής οργάνων, ο κ. Παπαθεοδωρίδης σχολίασε ότι «δεν έχει υπάρξει τέτοια περίπτωση και δεν θεωρώ ότι θα υπάρξει. Αντιθέτως, έχουν υπάρξει περιπτώσεις συγγενών που ήθελαν να δωρίσουν τα όργανα του ανθρώπου τους, ο οποίος όμως ήταν αρνητής για δωρεά».
Σημειώνεται πως σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΜ, η σημαντικότερη αιτία μη αξιοποίησης δυνητικών οργάνων, είναι η άρνηση συγγενών (41%), ενώ ακολουθεί η ανακοπή (32%) και οι ιατρικοί λόγοι (22%).
Η συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση
Σχετικά με τη συνεργασία που υπάρχει με το Ίδρυμα Ωνάση, ο κ. Παπαθεοδωρίδης σχολίασε ότι «είναι από τις βασικές αιτίες που συντελούν στη βελτίωση της κατάστασης. Το Ίδρυμα Ωνάση έχει ξεκινήσει πολλά σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα, συναντήσεις με παιδιά και ενήλικες, βοηθάει σε πολλές ενέργειες, ενώ για περισσότερο από 2 χρόνια, είχαμε 7 τοπικούς συντονιστές μεταμοσχεύσεων, μέσω χρηματοδότησης του Ιδρύματος Ωνάση. Δείξαμε ότι ο θεσμός λειτουργεί, πείστηκε το υπουργείο και πλέον τον χρηματοδοτεί».
Η χρηματοδότηση αυτού του θεσμού, προέρχεται «από ένα πρόγραμμα ΕΣΠΑ που θα λήξει σε λιγότερο από ενάμιση χρόνο. Δεν πρέπει να χαθούν αυτοί οι άνθρωποι, επειδή θα καταρρεύσει το σύστημα μεταμοσχεύσεων».
Η επίμαχη συνεργασία, έχει προκαλέσει την αντίδραση ορισμένων φορέων, που κάνουν λόγο για προσπάθεια ιδιωτικοποίησης των μεταμοσχεύσεων. Σύμφωνα πάντως με τον κ. Παπαθεοδωρίδη, «δεν τίθεται θέμα ιδιωτικοποίησης. Το Ίδρυμα Ωνάση, είναι πρακτικά δημόσιο νοσοκομείο στις μεταμοσχεύσεις. Η μεταμόσχευση είναι ένα αγαθό που προσφέρεται ισοτίμως σε όσους το έχουν ανάγκη».
«Περισσότεροι από 30.000 εθελοντές δότες»
Ο αριθμός των εθελοντών δοτών σύμφωνα με τον κ. Παπαθεοδωρίδη, «έχει ξεπεράσει τις 30.000, όμως είναι ένα θεωρητικό νούμερο που δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Το σύστημα πρέπει να δουλέψει σωστά τη στιγμή που πρέπει, να ανιχνεύσει έγκαιρα τους εγκεφαλικούς θανάτους και να υποστηρίξει τεχνητά την μη καταστροφή των οργάνων τους».
Παράλληλα, η Ελλάδα σύμφωνα με τον κ. Παπαθεοδωρίδη, «έχει διακρατική συμφωνία με την Ιταλία. Είναι η χώρα που μας διευκολύνει γεωγραφικά, έχοντας αναπτυγμένο σύστημα μεταμοσχεύσεων. Είναι επίσης η χώρα που δέχθηκε να μεταμοσχεύει ελληνόπουλα -έως την εφηβεία- που χρειάζονται μεταμόσχευση ήπατος ή καρδιάς και ενήλικες στην περίπτωση που χρειάζονται επειγόντως ήπαρ, αλλά δεν έχουμε στην Ελλάδα. Αυτό το κάνουν με δικά τους μοσχεύματα, επομένως εμείς πληρώνουμε το κόστος της νοσηλείας και ανταποδίδουμε τα μοσχεύματα που δεν έχουν λήπτη».
«Η μεταμόσχευση επιμηκύνει τη ζωή»
Ο Ανδρέας Γ. Τζάκης, ακαδημαϊκός, επίτιμος διευθυντής μεταμοσχεύσεων στο Cleveland Clinic και πρώτος κάτοχος της έδρας που φέρει το όνομά του «Tzakis Chair of Transplantation» στο πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, ορίστηκε τον Φεβρουάριο του 2024, σύμβουλος του υπουργού Υγείας σε θέματα μεταμοσχεύσεων. Υπήρξε μεταξύ πολλών άλλων, ο χειρούργος που πραγματοποίησε την πρώτη, στην ιστορία της παγκόσμιας ιατρικής, μεταμόσχευση επτά οργάνων.
Σύμφωνα με όσα ανέφερε ο ίδιος στο iEidiseis, «η μεταμόσχευση επιμηκύνει τη ζωή. Περίπου οι μισοί νεφροπαθείς που κάνουν μεταμόσχευση, επιστρέφουν στη δουλειά τους. Αυτό το ποσοστό είναι ελάχιστο με την αιμοκάθαρση».
Επίσης, «η μεταμόσχευση συμφέρει πολύ και από οικονομικής άποψης: η αιμοκάθαρση στοιχίζει περίπου 60.000-70.000 ετησίως, ενώ ο μεταμοσχευμένος ασθενής στοιχίζει 10.000-15.000 ετησίως».
Σχετικά με το γιατί παρουσιάζεται βελτίωση τα τελευταία χρόνια στον αριθμό των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα, ο ίδιος σημείωσε ότι «ο βασικός παράγοντας είναι η πρόσληψη των συντονιστών μεταμοσχεύσεων. Στην ύπαρξη των συντονιστών βασίζεται το λεγόμενο ισπανικό σύστημα, όμως τώρα έχουμε αρκετούς συντονιστές να το εφαρμόσουν. Ενδεχομένως όμως να χρειαζόμαστε περισσότερους». Σημειώνεται ότι η Ισπανία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό πραγματικών δωρητών οργάνων παγκοσμίως, με 49,38 δότες ανά 1 εκατομμύριο πληθυσμού.
«Δεν έχουμε μεγάλη συχνότητα μεταμοσχεύσεων από συγγενείς δότες»
Παράλληλα, ο κ. Τζάκης σημείωσε ότι «στην Τουρκία γίνονται περίπου 3.000 μεταμοσχεύσεις νεφρών ετησίως. Το 70% αυτών είναι από ζώντες δότες». Το 2023 στην Ελλάδα, 101 ζώντες δότες προχώρησαν σε μεταμόσχευση νεφρού. Αυτός ο αριθμός, αποτέλεσε τότε ρεκόρ για τη χώρα μας.
Όπως ανέφερε ο κ. Τζάκης «θα περίμενε κανείς ότι στην Ελλάδα, όπου έχουμε τις πολύ κλειστές οικογένειες, θα είχαμε μεγαλύτερη συχνότητα μεταμοσχεύσεων από συγγενείς δότες. Αυτό όμως δεν συμβαίνει κι ας είναι ελάχιστος ο κίνδυνος για τον δότη». Σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΜ, το 2023, στο 95% των περιπτώσεων, η έκβαση των μεταμοσχεύσεων νεφρού -από ζώντες και αποβιώσαντες δότες-, ήταν επιτυχής.
Ακόμη ένα πρόβλημα, είναι ότι «δεν υπάρχουν αρκετοί γιατροί να κάνουν μεταμοσχεύσεις. Έχουμε προτείνει στην κυβέρνηση -κατ’ αρχήν το δέχθηκε ευχάριστα-, να βρεθεί τρόπος να πληρώνεται το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Έτσι, θα μπορέσουμε να προσελκύσουμε γιατρούς, καθώς δεν έχουμε πολλούς που κάνουν μεταμοσχεύσεις».
«Προσπαθείς να σώσεις ό,τι μπορείς»
Σχετικά με το πόσο ψυχοφθόρα είναι η διαδικασία της μεταμόσχευσης για τους ίδιους τους γιατρούς, ο κ. Τζάκης ανέφερε ότι «προσπαθείς να σώσεις ότι μπορείς από μια τραγωδία που έχει ήδη συμβεί. Το ψυχοφθόρο σε περιστατικά όπως το πρόσφατο, είναι ο χαμός των παιδιών, όχι η μεταμόσχευση των οργάνων τους με την οποία σώζεται κόσμος».
Από την πλευρά του, ο κ. Παπαθεοδωρίδης σχολίασε πως «δίνεται ζωή μέσα από την ανείπωτη δυστυχία που ζουν αυτές οι οικογένειες. Κάποιες άλλες οικογένειες όμως, θα πάρουν μια χαρά που δεν την περίμεναν».
