Η εισβολή της Ρωσίας του Πούτιν στην Ουκρανία , εκτός των άλλων , υπηρετεί όσους ξαναγράφουν την ιστορία του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Με αιχμή τη μείωση, αν όχι τη διαγραφή, της αποφασιστικής συμβολής της πρώην ΕΣΣΔ στην ήττα του ναζισμού και της χιτλερικής Γερμανίας.
Η βεβήλωση μνημείων του Κόκκινου Στρατού, με αντιρωσικά συνθήματα , το τελευταίο διάστημα , στο Βερολίνο κι αλλού, είναι μια μόνο εκδήλωση της υποβόσκουσας ρωσοφοβίας και «ρωσοφαγίας», ριζωμένων σε ηγετικούς κύκλους της Δύσης .
Στη συγκυρία του ουκρανικού, συνυπεύθυνη στην ώθηση για αναθεώρηση της ιστορίας και υποβάθμισης της σοβιετικής συμβολής στην αντιφασιστική νίκη, είναι αυτή τη φορά και η ίδια η Μόσχα. Παρά τη ρητορική της περί του αντιθέτου. Πέταξε στο καλάθι των αχρήστων το βασικό σύνθημα της ανθρωπότητας στα ερείπια του 1945: ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΠΟΛΕΜΟΣ...
Ανεξαρτήτως από την τραγική διάψευση του πόθου για διαρκή ειρήνη μετά το τέλος εκείνης της ανείπωτης καταστροφής. Αφού από τότε ως τον ουκρανικό πόλεμο καταγράφονται 146 πολεμικές συγκρούσεις , με 30 εκ. νεκρούς από τους οποίους τα 3/4 άμαχοι (στοιχεία του Παρατηρητήριου Παγκόσμιων Πολέμων και Παγκοσμιοποίησης).
Ο πόλεμος στην Ουκρανία συμβάλλει , ούτως ή άλλως, στην αναζωπύρωση των «πολέμων μνήμης», όπως αποκάλεσε τις σχετικές διεργασίες ο ιστορικός Χ. Φλάισερ .
Τις παραμονές και ενόψει της Μέρας της Νίκης (9 Μαΐου) επαναλαμβάνεται , τηρουμένων των αναλογιών, αλλά και σε μεγέθυνση, ό, τι συνέβη στα 70χρονα της επετείου το 2015. Μ΄ επίκεντρο τους γιορτασμούς στη Μόσχα στην ουσία εξελίχτηκε μια άλλη «μάχη» τότε. Όχι άσχετη με το σημερινό πόλεμο.
Ο μεν Πούτιν, χρησιμοποίησε την επέτειο για να τονώσει τη ρωσική εθνική ταυτότητα. Οι δε ηγέτες της Δύσης (κι όχι μόνο), αρνήθηκαν να παραβρεθούν στις επετειακές εκδηλώσεις, με σκοπό την απομόνωσή της Ρωσίας λόγω της Κριμαίας .
Παραλλήλως με τη χρήση της ιστορίας ως συγκυριακό εργαλείο, έχουν κατασκευασθεί τα τελευταία χρόνια ορισμένα «παγκοσμιοποιημένα» στερεότυπα για το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κυριολεκτικώς ανιστορικά.
Απλουστευτικά διατυπωμένα θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε τρία: 1) Καθοριστικό γεγονός για τη νίκη ήταν η 6η Ιουνίου 1944, με την απόβαση στη Νορμανδία (D -DAY), 2) τον πόλεμο κέρδισαν οι ΗΠΑ, χωρίς του Αμερικανούς νίκη δεν θα υπήρχε, 3) Στάλιν ίσον Χίτλερ και φασισμός ίσον κομμουνισμός, 4) μετά την απελευθέρωση από το γερμανικό ζυγό μια σειρά χώρες γνώρισαν τη σοβιετική κατοχή.
Σαν να μην υπήρξε το Στάλινγκραντ, όπου το Φεβρουάριο του 1943 άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για το Γ΄ Ράιχ. Το Κουρσκ, αυτό το Βατερλό των ναζί, όπου τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, εκτυλίχτηκε μια χωρίς προηγούμενο στην ιστορία γιγαντομαχία, ως προς τα πολεμικά μέσα . Το Βερολίνο, όπου ο Κόκκινος Στρατός έδωσε τη μεγαλύτερη μάχη στον πόλεμο , αλλά και στην ανθρώπινη ιστορία, ως προς το μέγεθος των πολεμικών δυνάμεων....
Σαν να μην υπήρξε ποτέ ο αντιχιτλερικός – αντιφασιστικός συνασπισμός, η συμμαχία της Δύσης με την κομμουνιστική Ανατολή. Ούτε η Σοβιετική Ένωση , ούτε τα κινήματα Εθνικής Αντίστασης στις κατεχόμενες χώρες, ούτε άλλα πολεμικά μέτωπα εκτός από το Δυτικό...
Σαν να μην ήταν η ΕΣΣΔ , με τα 30 εκ. Ανθρώπινα θύματα , που σήκωσε το κύριο βάρος του πολέμου. Σαν να ήταν ο Στάλιν σύμμαχος του Χίτλερ κι όχι ισότιμος συνέταιρος των Τσόρτσιλ και Ρούσβελτ-Τρούμαν...
Σαν να είχαν πάθει, τέλος, γενική παράκρουση οι λαοί της Κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, που πολεμούσαν, μαζί με τον Κόκκινο Στρατό και τον υποδέχτηκαν εκείνη την περίοδο ως απελευθερωτή. ...
Παρόλα αυτά κι άλλα στερεότυπα, η 9η Μαΐου, η «Μέρα της Νίκης» (V -DAY), εκπέμπει ακόμη τα διαχρονικά αντιφασιστικά - δημοκρατικά μηνύματά της . Δεν διαγράφεται , ούτε αμαυρώνεται , επειδή η Ρωσία σήμερα σκορπά καταστροφές στην Ουκρανία. Ούτε με ιστορικές ασυναρτησίες που επαναλαμβάνονται κατά καιρούς. Όπως για παράδειγμα ότι οι Σοβιετικοί αντιστάθηκαν λόγω της σταλινικής τρομοκρατίας. Υποτίθεται ότι δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά. Ακόμη κι αυτό το αστείο βλέπει το φως ως ...ιστορία!
Αν και στο μέλλον, με το ξαναγράψιμο της ιστορίας και την απώθηση της μνήμης, διατρέχει τον κίνδυνο η Μέρα της Νίκης , να έχει την τύχη της 11ης Νοεμβρίου 1918. Ποιος θυμάται σήμερα , αλήθεια, την «ημέρα της ανακωχής» του Α Παγκοσμίου Πολέμου και της ήττας του Β΄ Ράιχ , που τόσο επιβλητικά γιορταζόταν στη διάρκεια του μεσοπολέμου;
Ήδη προς την κατεύθυνση αυτή λειτουργεί και η ανακήρυξη της 9ης Μαΐου σε “μέρα της Ευρώπης”. Λες και δεν υπήρχαν κατάλληλες άλλες μέρες, πριν και μετά αυτή την ημερομηνία , για να θεσπιστεί...
Μέρα της Νίκης για ν΄ ανατείλει χρειάστηκε 2194 μερόνυχτα πολέμου σε μια έκταση 22 εκ. τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Για να φτάσει και να συντριβεί η ναζιστική Γερμανία, με τους συμμάχους της, η ανθρωπότητα κατέβαλε το μεγαλύτερο τίμημα στην ιστορία της. Ανυπολόγιστες, με την κυριολεξία του όρου, ήταν οι καταστροφές, αφού σ΄ αντίθεση μ΄ όλες τις άλλες διεθνείς πολεμικές συγκρούσεις, ο Β΄ Παγκόσμιος ήταν ένας «ολοκληρωτικός πόλεμος».
Οι εκτιμήσεις για τους νεκρούς του πολέμου , τις καταστροφές και το κόστος του είναι μάλλον αδύνατον να διεκδικήσουν την ακρίβεια, που επιβάλλεται όταν γίνεται λόγος για ανθρώπινες απώλειες. Γι΄ αυτό, ίσως , πληρέστερες εικόνες και πλησιέστερα στη φρικτή πραγματικότητα δίνουν συγκρίσεις και συσχετισμοί.
Έτσι, για παράδειγμα , συνήθως αναφέρεται ότι οι νεκροί ήταν «πάνω από 50 εκ. » Το ίδιο, όμως, μπορεί να πάρει τη μορφή: «ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε πενταπλάσιους νεκρούς από το Α Παγκόσμιο Πόλεμο».
Άλλο παράδειγμα σχετικά με την ΕΣΣΔ, που σήκωσε το κύριο βάρος του πολέμου στην Ευρώπη. Στη γιγαντομαχία του Στάλινγκραντ (Νοέμβριος 1942 – Φεβρουάριος 1943) «οι ναζί εξόντωσαν 750000 – 1εκ.» Σοβιετικούς. Φυσικά , η διαφορά στα δυο νούμερα είναι συγκλονιστική, αλλά μάλλον αποδίδεται επαρκέστερα το μέγεθος με το συσχετισμό: «ουδείς επέζησε απ΄ όσους είχαν συμπληρώσει τα 18 χρόνια τους το 1941... »
Σε γενικές γραμμές ένας υπολογισμός για 54 εκ. νεκρούς ( στρατιωτών και αμάχων ) είναι αποδεκτός από τους περισσότερους ιστορικούς και ερευνητές.
Δεν επιδέχεται, επίσης , σοβαρή αμφισβήτηση ότι τις μεγαλύτερες απώλειες είχαν στη σειρά η ΕΣΣΔ, η Πολωνία και η Γιουγκοσλαβία. Με απώλειες 20-10% του πληθυσμού τους. Σε συγγενή κατηγορία ανήκει και η Ελλάδα , αν συνυπολογιστούν όλοι οι νεκροί της περιόδου Οκτώβριος 1940 – Οκτώβριος 1944. Δηλαδή, στα πεδία των μαχών, στους τόπους εκτελέσεων, στην ομηρία ή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι Έλληνες Εβραίοι, οι νεκροί από την πείνα, τη φυματίωση, τις κακουχίες. Ο αριθμός των πληθυσμιακών απωλειών , αν προστεθούν και οι τραυματίες στις πολεμικές επιχειρήσεις (45000-50000), πλησιάζει τις 900000.
Σε μια άλλη κατηγορία, όπου οι απώλειες σε σύνολο πληθυσμού κυμαίνονται από 6-4% , κατατάσσονται οι Γερμανία, η Ιταλία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Ιαπωνία και η Κίνα. Μικρότερες και της τάξης του 1% περίπου ήταν για τη Βρετανία, τη Γαλλία και κάπως μεγαλύτερες για τις ΗΠΑ (ο μέγιστος απολογισμός δίνει 405000 νεκρούς σ΄ όλα τα μέτωπα).
Ο περίπλοκος στην πλήρη κατανόησή του πόλεμος στην Ουκρανία και η συμβολή της πρώην ΕΣΣΔ είναι δυο ασύγκριτα πράγματα. Η καταδίκη της εισβολής είναι παράλογο να συσχετίζεται ή να οδηγεί στην υποτίμηση και διαγραφή του καθοριστικού σοβιετικού ρόλου στη συντριβή του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού.
(Ο Τάκης Κατσιμάρδος είναι δημοσιογράφος)